کشوری که برنده بزرگ توافق غزه شد/ آیا حماس پوست‌اندازی خواهد کرد؟
زینب اسماعیلی: تحولاتی و اتفاقات مهیبی که بعد از ۷ اکتبر رخ‌داده نقطه عطف مهمی در منطقه و مساله فلسطین است. توافق آتش بس بین حماس و اسراییل که قرار است از روز یکشنبه اجرایی شود، دور راهی برای جهان است؛ دو راهی که یا به شرمندگی از انسانیت ختم می‌شود یا تلاش می‌کند از شرمندگی حمایت از اسراییل بکاهد.
در مورد توافق حماس و اسراییل و آتش بس، با هادی برهانی، استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران به گفت‌وگو نشستیم. او معتقد است «این توافق را برای حماس می‌توان پیروزی بزرگی قلمداد کرد و نهایتا نتانیاهو در برابر مقاومت حماس و انصارالله کوتاه آمد و این شرایط برای بخشی از کابینه نتانیاهو و ائتلاف حاکم قابل پذیرش و قابل تحمل نیست.»
این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
توافق آتش بس بین حماس و اسرائیل بعد از یک‌سال و نیم از شروع بحران به دست آمد. برخی معتقدند این توافق از چند ماه پیش هم دست یافتنی بود. این تاخیر و تعلل چه آورده‌ای داشت؟
بله امکان این توافق از چند ماه پیش و پس از طرح جوبایدن وجود داشت اما نتانیاهو به امید به دست آوردن دستاوردهای بیشتر در صحنه نبرد و کسب امتیازات بیشتر آن را به تاخیر انداخت. نتانیاهو امیدوار بود بتواند از راه‌های نظامی گروگان‌های خود را آزاد کند، امیدوار بود با فشار سنگین نظامی حماس را وادار به تسلیم کند یا حداقل عملیات‌های آن در غزه را متوقف کند، امیدوار بود مردم غزه را علیه حماس بشوراند و مناطق مسکونی غزه را تحت کنترل کامل درآورد اما در این چند ماه هیچ کدام از این اهداف برآورده نشد. عملیات نظامی حماس ادامه یافت و حتی در مواردی تشدید شد. حماس تسلیم نشد و مواضع قبلی خود در قبال توافق آتش‌بس را حفظ کرد. توانست نیروهای از دست رفته خود را با جذب نیروهای جدید جبران کند و شاید از همه عجیب‌تر توانست تا آخرین روزها به موشکی پرانی علیه اسرائیل ادامه دهد. در واقع این واقعیت‌ها به نوعی نشانگر ناکامی نتانیاهو است و بر همین اساس این موضوع به محبوبیت و موقعیت نتانیاهو در اسرائیل لطمه می‌زند. الان بسیاری به ویژه در اپوزیسیون اسرائیل او را مسئول این تاخیر چند ماهه معرفی می کنند که نه تنها دستاورد چندانی برای اسرائیل نداشت بلکه هزینه های اضافه ای را بر اسرائیل تحمیل کرد. تعداد بیشتری از گروگان‌های اسرائیلی در این چند ماهه کشته یا زخمی شدند. صدها نظامی اسرائیل در این مدت در غزه کشته و زخمی شدند و جو منفی بین المللی برای چندین ماه دیگر ادامه یافت و بار جنایات و جرائم اسرائیل از نظر افکار عمومی و همچنین سازمانهای بین المللی سنگین تر شد.
در ایران داوری در مورد اتفاقات فلسطین و غزه هیچگاه بیطرفانه و کارشناسانه نبوده است. زیرا این تحولات به اصل محور مقاومت و سیاست‌های منطقه‌ای ایران گره خورده است و کسانی که حامی این سیاستها هستند تلاش می کنند این تحولات را در هر شرایطی پیروزی مقاومت و پیروزی حماس نشان دهند. حماس و جهاد اسلامی در نبردهای گذشته شکست‌هایی داشتند که همه در تبلیغات رسمی ما پیروزی قلمداد شد.
در فضای سیاسی ایران، بعد از توافق ها جدلی بر تعیین برنده و بازنده توافق به راه می افتد. از نگاه کارشناسی این توافق چقدر برنده_برنده بود و چقدر بازنده_برنده ؟
در ایران داوری در مورد اتفاقات فلسطین و غزه هیچگاه بیطرفانه و کارشناسانه نبوده است. زیرا این تحولات به اصل محور مقاومت و سیاست‌های منطقه‌ای ایران گره خورده است و کسانی که حامی این سیاستها هستند تلاش می کنند این تحولات را در هر شرایطی پیروزی مقاومت و پیروزی حماس نشان دهند. حماس و جهاد اسلامی در نبردهای گذشته شکست‌هایی داشتند که همه در تبلیغات رسمی ما پیروزی قلمداد شد. این بار هم این تحول بدون توجه به نتایج توافق و جزئیات آن پیروزی برای جبهه مقاومت تلقی شده است. در مقایسه با توافق آتش‌بس در لبنان و اتفاقاتی که در جبهه شمال مقاومت افتاد دستاورد حماس در این توافق را می توان پیروزی قلمداد کرد. نتانیاهو با وجود ثبت پیروزی‌های بزرگی در جبهه شمال نتوانست این پیروزی را در جنوب تکرار کند و نهایتا در برابر مقاومت حماس و انصارالله کوتاه آمد و به شرایط سخت و دردناکی تن داد. این شرایط برای بخشی از کابینه نتانیاهو و ائتلاف حاکم قابل پذیرش و قابل تحمل نیست و این خود دلیلی بر ناکام ماندن نسبی اسرائیل در جبهه جنوب است.
به دلیل تحولات شگرف چند ماهه اخیر به ویژه در لبنان، سوریه، عراق و ایران دیگر محور مقاومت به آن شکل سابق وجود خارجی ندارد و بقای آن، به شکلی دیگر، در گرو فعل و انفعالاتی جدی در تهران و محورهای متعدد منطقه ای است.
اگرچه هنوز جزئیات توافق خیلی مشخص نیست ولی طبق همین اخبار موجود، تحلیل شما از آینده سیاسی حماس چیست؟ به موازات آن موضوع محور مقاومت از اهمیت بالایی برخوردار است.
براساس آنچه تاکنون مشخص شده می توان مدعی شد حماس در غزه باقی ماند و از آینده غزه حذف نخواهد شد. همچنان قدرت اصلی غزه حماس است و به محض عقب نشینی اسرائیل از نظر اداری و نظامی بر غزه تسلط خواهد داشت اما به دلایل مسائلی مانند بازسازی غزه و کمک رسانی به این باریکه، حماس ناچار است ملاحظات منطقه ای و بین المللی در مورد حضور خود در غزه را در نظر بگیرد. این امر می تواند به صورت توافق با فتح و ساف برای اداره مشترک غزه باشد یا حماس پوست خواهد انداخت و در ذیل عناوین دیگری در صحنه حضور می یابد. اما داستان محور مقاومت چیز دیگری است. به دلیل تحولات شگرف چند ماهه اخیر به ویژه در لبنان، سوریه، عراق و ایران دیگر محور مقاومت به آن شکل سابق وجود خارجی ندارد و بقای آن، به شکلی دیگر، در گرو فعل و انفعالاتی جدی در تهران و محورهای متعدد منطقه ای است.
غزه دوباره ساخته خواهد شد و پس از آتش‌بس کمک‌های بین‌المللی به غزه سرازیر می شود و این باریکه را از نو می سازد. غزه الان مرکز توجه محافل منطقه‌ای و بین‌المللی است و کمک به غزه و مردم آن اینک اعتبار بین‌المللی و داخلی به همراه می‌آورد. برخلاف شرایط داخلی ایران، کمک به غزه می‌تواند برای دولتهای بسیاری در جهان، به ویژه در کشورهای غربی، محبوبیت و رای به بار آورد.
در برخی اخبار مطرح شده که امارات متحده عربی قرار است مدیریت غزه را در دست بگیرد. فارغ از راستی آزمایی این موضوع شما فکر می کنید غزه بار دیگر قابل سکونت می‌شود؟ تاریخ فلسطین در این مورد به ما چه می‌گوید؟
امارات متحده عربی بدون موافقت حماس و گروههای فلسطینی نمی تواند چنین نقشی را در غزه ایفا کند و سازمانهای فلسطینی علی‌القاعده با این نقش موافقت نخواهند کرد. امارات به دلیل صلح با اسرائیل و موضع نرم نسبت به جنایات اسرائیل در غزه محبوبیت و اعتبار چندانی در فلسطین و غزه و منطقه ندارد. غزه دوباره ساخته خواهد شد و پس از آتش‌بس کمک‌های بین‌المللی به غزه سرازیر می شود و این باریکه را از نو می سازد. غزه الان مرکز توجه محافل منطقه‌ای و بین‌المللی است و کمک به غزه و مردم آن اینک اعتبار بین‌المللی و داخلی به همراه می‌آورد. فکر می کنم قدرتها و کشورهای غربی نیز برای پاک کردن سابقه مواضع شرم آور خود در قبال حملات و جنایات اسرائیل در غزه در امر کمک رسانی و بازسازی غزه نقش فعالی ایفا خواهند کرد. برخلاف شرایط داخلی ایران، کمک به غزه می‌تواند برای دولتهای بسیاری در جهان، به ویژه در کشورهای غربی، محبوبیت و رای به بار آورد.
جمهوری اسلامی ایران راه متفاوتی را انتخاب کرده و از صحنه‌های بین المللی عقب نشسته و زیرساخت‌های لازم برای چنین نقش آفرینی‌هایی را ایجاد نکرده و لذا همیشه سهم چندانی از این تحولات و دستاورها ندارد.
در توافق ایجاد شده، اسم قطر به عنوان میزبان و میانجی مذاکرات مطرح است، همچنین مصر و امریکا. علاوه بر اینکه می توان اشاره کرد که نامی از نقش آفرینی جمهوری اسلامی ایران نیست، از لحاظ دیپلماتیک، این توافق برای کدام بازیگر صحنه نقش برگ برنده داشت؟
قطعا قطر یک برنده بزرگ این توافق است. بدون نقش آفرینی قطر این توافق ممکن نبود و قطر یک بار دیگر توانست اعتماد طرفهای مختلف بین المللی را جلب کرده و یک پروژه بسیار سنگین سیاسی را به ثمر برساند. یک بعد مهم نقش آفرینی قطر هم این بود که با حضور قطر به عنوان یک حامی اصلی حماس، منافع فلسطین و حماس تا حدودی زیادی رعایت شد. اگر این نقش به عهده کشور دیگری که از فلسطین دور است می افتاد چنین دستاوردی برای فلسطینی ها قابل تصور نبود. جمهوری اسلامی ایران راه متفاوتی را انتخاب کرده و از صحنه‌های بین المللی عقب نشسته و زیرساخت‌های لازم برای چنین نقش آفرینی‌هایی را ایجاد نکرده و لذا همیشه سهم چندانی از این تحولات و دستاورها ندارد.
نتانیاهو اکنون منفورترین شخصیت بین المللی در جهان است و به عنوان یکی از زمامداران منفور در تاریخ جهان باقی خواهد ماند. اما در داخل اسرائیل اوضاع تا حدودی متفاوت است. اکثریت مردم یهودی اسرائیل از جنایات او در غزه حمایت می کنند و همچنین دستاوردهای او در جبهه شمال، در لبنان، در سوریه، در عراق و در ایران را می ستایند.
آیا توافق در مورد جنایات اسرائیل سکوت کرده و اگر اینطور باشد حکم دادگاه لاهه در مورد نسل کشی و اتهام به نتانیاهو هم فرمایشی باقی خواهد ماند؟
توافق به مسائل نسل کشی نپرداخته و نمی توانست بپردازد. موضع حماس به عنوان یک سازمان کوچک در برابر اسرائیل آن چنان قوی نیست که بتواند چنین امر بزرگی را بر اسرائیل تحمیل کند. در صورت طرح این مسئله از سوی حماس این توافق هیچ گاه به نتیجه نمی رسید. اما دادگاهها و سازمانهای بین المللی به طور مستقل به وظایف خود عمل می کنند و این توافق دخلی به کار آنها ندارد. تداوم رسیدگی به پرونده جرایم اسرائیل در غزه در این مراکز می تواند هزینه های سنگین تر بین المللی برای اسرائیل به بار آورد.
ما می دانیم که نتانیاهو با این جنگ برای خود اعتبار قهرمانی در جامعه هدفش در اسرائیل ساخت. نتانیاهو قهرمان تاریخ اسرائیل خواهد ماند یا نگاه منفور بین‌المللی بر آن غلبه می کند؟
نتانیاهو با حمله به غزه و ویران کردن آن و ارتکاب نسل کشی به یک موجود منفور بین المللی تبدیل شد. احتمالا ایشان اکنون منفورترین شخصیت بین المللی در جهان است و به عنوان یکی از زمامداران منفور در تاریخ جهان باقی خواهد ماند. اما در داخل اسرائیل اوضاع تا حدودی متفاوت است. اکثریت مردم یهودی اسرائیل از جنایات او در غزه حمایت می کنند و همچنین دستاوردهای او در جبهه شمال، در لبنان، در سوریه، در عراق و در ایران را می ستایند. نتانیاهو در هر حال سیاستمداری زیرک و پیچیده است که توانست اسرائیل را در یکی از سخت ترین شرایط اداره کند و از خسارت‌های آن فرصت و دستاورد بسازد. اما این دستاوردها در جنوب به اندازه کافی رضایت‌بخش نبود. اسرائیل نتوانست از پس حوثی‌های یمن برآید، همچنین نتوانست حماس را نابود یا تسلیم کند. توافق با حماس، محبوبیت نتانیاهو در اسرائیل را کاهش خواهد داد اما برای اینکه بدانیم این تاثیر تا چه اندازه است باید کمی صبر کرد و تحولات روزهای آینده را ارزیابی کرد.
۳۱۱۳۱۴
