چرا مسجدها خالی شده است؟!
مبلغ نوشت: استاد دانشگاه ادیان و مذاهب میگوید: کم‌تر کسی به این می‌اندیشد که ممکن است خالی و یا تعطیل شدن مسجدها نتیجه‌ی کاهش کارکرد "هویت‌سازی اخلاقی" آن‌ها باشد.
به گزارش مبلغ دکتر مهراب صادق نیا در یادداشتی در مورد آسیب شناسی خالی شدن مساجد نوشته است: این روزها جسته و گریخته می‌شنویم که مسجدها از نمازگزاران خالی و برخی از آن‌ها تعطیل شده‌اند. من هم مثل بسیاری از هم‌سن و سال‌های خودم، از مسجد، خاطرات شیرینی دارم. برای ما، مسجد جایی بود که گروه دوستی‌مان در آن‌جا شکل می‌گرفت؛ گروهی که توافقات اخلاقی خاصی داشت و تلاش می‌کرد پرهیزکارتر رفتار کند.
گرد هم‌آیی‌های مسجد چونان اجتماعی اخلاقی عمل می‌کرد و باورها و ارزش‌های متمایزی را در ما آفریده و یا تقویت می‌کرد. پیش‌تر، دین‌ورزان به طور کلی و مسجدروها به شکل خاص، اخلاقی‌تر از غیر خود بودند. در حقیقت، مسجد هویّت فردی و جمعی مسجدروندگان را شکل می‌داد و حفظ می‌کرد.
آن زمان ما به مسجد می‌رفتیم تا از هویّت اخلاقی خود مراقبت کنیم و تراکم اخلاقی خود را افزایش دهیم. برای خالی شدن مسجدها تحلیل‌های مختلفی ارائه می‌شود. برخی‌ها معتقدند "سکولاریزم" و یا "مدرن شدن" جهان جدید سبب کاهش باورداشت‌های مذهبی و در نتیجه کاهش مسجدروندگان شده است؛ گروهی دیگر معتقدند مشکلات اقتصادی باعث شده است مسجدها خالی بشوند؛ و گروهی دیگر نیز فکر می‌کنند سیاست‌زدگی مسجدها باعث خالی شدن آن‌ها شده است.
با این حال کم‌تر کسی به این می‌اندیشد که ممکن است خالی و یا تعطیل شدن مسجدها نتیجه‌ی کاهش کارکرد "هویت‌سازی اخلاقی" آن‌ها باشد. به این معنا که جامعه احساس می‌کند رفتن به مسجد نقش چندانی در شکل دادن یک هویّت متمایز اخلاقی ندارد و مسجدروها و یا دین‌دارها اخلاقی‌تر از غیرخود نیستند. طبیعی است که اگر تفاوت چندانی میان کسانی که مرتب به مسجد می‌روند با کسانی که اهل مسجد رفتن نیستند، در تعهد به اخلاق، نوع‌دوستی، امید، مشارکت در خیر عمومی، صلح‌جویی، و انصاف و عدالت دیده نشود، رغبت به مسجدرفتن فروکش می‌کند.
جهانِ امروز بیش از آن‌که در بندِ استدلال‌های فلسفی و کلامی برای درستی باورداشت‌های مذهبی باشد، دوست دارد که نتیجه‌ی عملی آن‌ها را در رفتار باورمندان‌شان ببیند. اگر کسانی که مسجد می‌روند، اخلاقی‌تر از دیگران رفتار کنند، به صورت طبیعی کِشش مسجدها بیشتر خواهد شد و افراد بیش‌تری به مسجد خواهند رفت.
مهراب صادق‌نیا-۱۴۰۲/۹/۱۸
