معامله‌گری که در دام خود گرفتار شد/ سریال ناکامی‌های ترامپ از غزه، اوکراین تا تعرفه‌ها
به گزارش خبرآنلاین کارن دی یانگ، خبرنگار سیاست‌خارجی و امنیت ملی روزنامه واشنگتن پست در گزارشی با عنوان «ترامپ، که خود را یک معامله‌گر می‌داند، مذاکرات دشواری را پیش می‌برد» نوشت:
از مذاکرات بر سر اوکراین، ایران و غزه گرفته تا ده‌ها کشوری که به گفته او به دنبال توافقات تجاری و تعرفه‌ای با آمریکا هستند، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، حتی برای مردی که می‌گوید از معامله‌گری لذت می‌برد، در حوزه سیاست خارجی با مسائل بسیاری روبه‌روست.
او با جاه‌طلبی‌های گسترده و تعیین مهلت‌های مشخص، فشار خود را بر چند جبهه افزایش داده است:
برنامه هسته‌ای ایران: تنها دو ماه از اوایل مارس فرصت باقی است تا به توافق برسد، در غیر این صورت تهدید به اقدام نظامی کرده است.
جنگ اوکراین: برای تحقق آتش‌بس بین روسیه و اوکراین تنها هفته‌ها یا حتی روزها مهلت تعیین کرده، وگرنه از حمایت خود دست خواهد کشید.
روابط تجاری: به شرکای جهانی تا اوایل ژوئیه فرصت داده تا از اعمال تعرفه‌های سنگین متقابل خودداری کنند
یک مقام بلندپایه دولتی که با رعایت مقررات محرمانگی کاخ سفید به صورت ناشناس صحبت می‌کرد، اظهار داشت: «ترامپ به خوبی از قدرت آمریکا و نفوذ گسترده‌ای که این کشور هم در بعد نظامی و هم اقتصادی دارد آگاه است. مخالفان به خوبی می‌دانند که… رئیس‌جمهور ترامپ هیچ تردیدی در استفاده از این ابزارهای قدرت ندارد.»
به گفته این مقام، در پرونده‌های اوکراین، ایران و غزه، "درگیری مستقیم و شخصی ترامپ" و "رویکرد جسورانه او در پیشبرد مذاکرات" منجر به تحرک بی‌سابقه‌ای در میان تمامی طرف‌های درگیر نسبت به سال‌های گذشته شده است.
با این حال، تا این لحظه علیرغم تمایل ترامپ برای معرفی دستاوردهای مهم در مراسم صدمین روز زمامداری‌اش، تحقق وعده‌های سریع و چشمگیر میسر نشده است. حتی در حلقه نزدیکان او نیز نگرانی‌هایی رو به افزایش است که به جای بهره‌گیری هوشمندانه از اهرم‌های فشار بر رقبا و متحدان برای حصول توافق‌های فوری و کسب امتیازات سیاسی، ترامپ در حال محدود کردن فضای مانور خود و انزوای سیاسی است.
سناتور چاک گراسلی، نماینده جمهوری‌خواه از ایالت آیووا، روز جمعه در پستی در شبکه اجتماعی ایکس هشدار داد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در حال "فریب دادن آمریکا" است. این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که شدت حملات هوایی روسیه علیه غیرنظامیان و زیرساخت‌های حیاتی اوکراین در هفته اخیر به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
ترامپ در مواجهه با رسانه‌ها و از طریق پلتفرم‌های اجتماعی، روایتی مداوم اما فاقد جزئیات از تلاش‌های دیپلماتیک خود ارائه می‌دهد که به نظر می‌رسد متأثر از آخرین گفت‌وگویش با افراد مختلف است. در هفته‌ای که او ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین را به دلیل اصرار بر بازگرداندن کریمه مورد انتقاد قرار داد و او را فاقد "کارت‌های لازم برای مذاکره" توصیف کرد، همزمان با لحنی کنایه‌آمیز به پوتین اشاره نمود و از حملات هوایی روسیه به کی‌یف ابراز ناخرسندی کرد. ترامپ در پستی روی پلتفرم تروث سوشال با خطاب مستقیم نوشت: «ولادیمیر، بس کن.»
روز جمعه، همزمان با اینکه استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد ترامپ، چهارمین دیدار خود را در دو ماه گذشته با پوتین در مسکو برگزار کرد، ترامپ اعلام کرد که همه چیز به مسیر اصلی خود بازگشته است. او در پستی نوشت: «کار بر روی یک توافق کلی صلح» به خوبی پیش می‌رود. «به نظر می‌رسد موفقیت در آینده حاصل شود.»
تنها ۲۴ ساعت پس از آن، ترامپ پس از گفتگوی مختصری با زلنسکی در رم – جایی که هر دو در مراسم تشییع پاپ فرانسیس حاضر شده بودند – مجدداً به موضوع حملات روسیه پرداخت. او در اظهاراتی تازه در شبکه اجتماعی نوشت: «این برخورد باعث شد به این فکر کنم که شاید [پوتین] واقعاً قصد پایان دادن به جنگ را ندارد. شاید فقط می‌خواهد مرا به بازی بگیرد. شاید باید رویکردم را نسبت به او تغییر دهم.»
ترامپ تأکید کرده که دغدغه اصلی او توقف خونریزی بی‌حساب در اوکراین است. با این حال، طرح صلح پیشنهادی او در عمل منافع دیگری را نیز دنبال می‌کند: از یک سو دسترسی آمریکا به ذخایر معدنی استراتژیک اوکراین را تضمین می‌کند و از سوی دیگر با برداشته شدن تحریم‌ها از روسیه، بخش عمده‌ای از سرزمین‌های مورد مناقشه اوکراین را به مسکو واگذار می‌نماید.
جیمز ام. لیندسی، تحلیلگر ارشد در شورای روابط خارجی، با تحلیل موضع ترامپ اظهار داشت: «نتیجه‌ای که اکثر مردم به آن رسیده‌اند این است که وقتی او به جنگ اوکراین فکر می‌کند، به خودی خود به آن فکر نمی‌کند، بلکه آن را مانعی برای تمایلش برای تنظیم مجدد روابط ایالات متحده با مسکو می‌داند.»
در حالی که ترامپ توجه خود را به اوکراین و ایران معطوف کرده است، به نظر می‌رسد علاقه‌اش به غزه را از دست داده است. در هفته‌های اول ریاست جمهوری خود، او اعتبار آتش‌بس کوتاهی را که عمدتاً توسط دولت بایدن مذاکره شده بود، به نام خود ثبت کرد. از آن زمان، او در مورد این درگیری کمتر صحبت کرده است، در حالی که اسرائیل حملات خود را به نوار فلسطینی از سر گرفته و گسترش داده است. همزمان، کمک‌های بشردوستانه به غیرنظامیان فلسطینی نزدیک به دو ماه است که متوقف شده و هیچ یک از ده‌ها گروگان اسرائیلی – و نه تنها گروگان آمریکایی باقی‌مانده – آزاد نشده‌اند.
هنگامی که خبرنگاران همراه ترامپ در سفر به ایتالیا از او پرسیدند که آیا او و نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، در تماس اخیر خود در مورد غزه صحبت کرده‌اند، ترامپ پاسخ داد: «ما در حال رسیدگی به آن هستیم.»
در عین حال، ترامپ در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد که مذاکرات با ایران "به خوبی در حال پیشرفت است". با این حال، یک منبع مطلع از روند گفتگوها افشا کرد که پس از دو دور مذاکره میان ویتکاف – که علاوه بر پرونده اوکراین، مسئولیت مذاکرات ایران و غزه را نیز بر عهده دارد – و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، هنوز به مرحله اساسی و کلیدی نرسیده‌اند.
در ادامه روند مذاکرات، دور سوم گفتگوها که روز شنبه در مسقط، پایتخت عمان انجام شد، از سوی مقام دولتی حاضر در جلسه "مثبت و سازنده" ارزیابی شد. همزمان و در چهارچوبی موازی، تیم محدودی از متخصصان فنی آمریکایی نخستین نشست تخصصی خود را با نمایندگان ایرانی در خاک عمان برگزار کردند.
نتانیاهو علیرغم اعتقاد راسخ خود مبنی بر اینکه مذاکره با ایران بی‌فایده است و ایالات متحده باید در نابودی نظامی برنامه هسته‌ای آن کشور به اسرائیل بپیوندد، عمدتاً سکوت اختیار کرده است.
مقامات بلندپایه دولت ترامپ پذیرفته‌اند که هرگونه اقدام نظامی علیه ایران ممکن است به بروز مناقشه‌ای در سطح منطقه‌ای یا حتی جهانی بینجامد. با این حال، دیدگاه‌های متفاوتی درباره ماهیت توافق لازم برای پیشگیری از چنین سناریویی وجود دارد: عده‌ای بر لزوم توقف کامل برنامه هسته‌ای ایران تأکید دارند، در حالی که دیگران معتقدند کاهش چشمگیر این برنامه همراه با تضمین‌های قابل راستی‌آزمایی مبنی بر عدم ساخت سلاح هسته‌ای توسط تهران می‌تواند کافی باشد.
مارکو روبیو، وزیرخارجه آمریکا، در گفت‌وگویی با نشریه فری پرس که روز سه‌شنبه انتشار یافت، تصریح کرد: «در مرحله‌ای قرار نداریم که نیاز به صدور تهدید یا موارد مشابه داشته باشیم، چرا که صادقانه بگوییم، این دولت با شعار آغاز جنگ‌ها یا درگیری‌های نظامی به قدرت نرسیده است.»
اما ترامپ در مصاحبه‌ای با مجله تایم که روز جمعه منتشر شد، گفت که اگر مذاکرات موفقیت‌آمیز نباشد، با کمال میل در حمله به ایران در کنار اسرائیل خواهد بود. او تهدید کرد: «اگر توافقی حاصل نشود، من رهبری این کار را بر عهده خواهم گرفت.»
یک مقام ارشد دولت تاکید کرد که «رئیس‌جمهور ترامپ… به طور غریزی» رابطه بین قدرت نظامی و دیپلماسی را به گونه‌ای درک می‌کند که روسای جمهور قبلی درک نمی‌کردند. وقتی ترامپ «به صراحت در مورد آن صحبت می‌کند… فکر می‌کنم اعتبار و ترس زیادی در آن نهفته است.»
با این وجود، هنگامی که موضوع جنگ تجاری میان قدرت‌های جهانی مطرح می‌شود، کاخ سفید از ابزارهای محدودتری برای اعمال فشار برخوردار است. ترامپ اعلام کرده است که دولت وی در حال مذاکره با پکن درباره تعرفه‌های ۱۴۵ درصدی اعمال شده بر بیش از نیمی از واردات از چین است – که پکن نیز با وضع تعرفه‌های ۱۲۵ درصدی به آن پاسخ داده است. وی در مصاحبه با مجله تایم همچنین اشاره کرد که با رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ تماس مستقیم داشته است.
بیانیه‌ای از وزارت امور خارجه چین ترامپ را به «ایجاد سردرگمی» متهم کرد و گفت: «چین و ایالات متحده در حال هیچ گونه مشاوره یا مذاکره‌ای نیستند.»
استفان ورتهایم، پژوهشگر تاریخ دیپلماسی آمریکا در موسسه کارنگی برای صلح بین‌المللی، در این باره تحلیل کرد: «در میان تمام کشورهای جهان، چین ظاهراً نامناسب‌ترین طرف برای مذاکرات تحت فشار تهدید نظامی محسوب می‌شود.»
ورتهایم در تحلیل خود اظهار داشت: «ترامپ شاید تصور کند در حال اعمال فشار بر پکن است، اما در واقع ممکن است بیشتر از آنکه شی جین‌پینگ را تحت تأثیر قرار دهد، خود را در تنگنا قرار داده باشد. من برای رویکرد تهاجمی ترامپ در دیپلماسی ارزش قائل هستم. اما برداشت او از دیپلماسی – و شیوه اجرای آن – شامل اعمال فشارهای زمانی محدود برای دستیابی به اهدافی است که تحقق آنها به راستی دشوار است.»
با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل‌های خودتحمیل‌شده ترامپ، نشانه‌های مثبتی وجود دارد. زلنسکی تحت فشار فزاینده‌ای از سوی متحدان اروپایی قرار گرفته است، حتی در حالی که آنها برای تضمین‌های امنیتی اساسی‌تر ایالات متحده فشار می‌آورند، تا پیشنهاد «نهایی» ترامپ را امضا کند.
ترامپ گفته است که مذاکرات تعرفه‌ای با سایر شرکای تجاری به سرعت در حال پیشرفت است، اگرچه هنوز هیچ نتیجه‌ای اعلام نشده است.
اگر موفقیت حاصل شود، ممکن است کمتر کسی اهمیت دهد که او چگونه به آن دست یافته است. لیندسی از شورای روابط خارجی گفت: «اکثر آمریکایی‌ها کمتر شیفته‌ی روندی هستند که رئیس جمهور دنبال می‌کند و بیشتر علاقه‌مند به این هستند که آیا رئیس جمهور به نتایجی دست می‌یابد یا خیر. اما وقتی به دوره اول ریاست جمهوری او نگاه می‌کنم، در بهترین حالت، سابقه‌ی متفاوتی در مذاکرات داشته است.»
دستیاران ترامپ ضمن اذعان به اینکه تاکتیک‌های رئیس جمهور برای افراد ترسو نیست، کره شمالی، افغانستان و توافق آبراهام در خاورمیانه را به عنوان نشانه‌هایی از اولین توافق موفق دولت ترامپ ذکر می‌کنند.
این مقام ارشد دولتی گفت، کار کردن از بالا به پایین، به جای صرف سال‌ها در مذاکرات از پایین به بالا، نشان داد که «بدون شک رویکرد بهتر» چیست.
در سال ۲۰۱۷، ترامپ با صدور هشدار شدید به کره شمالی اعلام کرد در صورت تداوم آزمایش‌های هسته‌ای و پرتاب موشک‌های بالستیک، با «سخت‌ترین پاسخ نظامی تاریخ» مواجه خواهد شد. این تهدیدات در نهایت به ملاقات تاریخی کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، با رئیس‌جمهور کره جنوبی در مارس ۲۰۱۸ منجر شد که طی آن کیم متعهد به تلاش برای غیرهسته‌ای‌سازی و توقف آزمایش‌های نظامی شد – موفقیتی که ترامپ بلافاصله آن را به عنوان دستاورد شخصی خود معرفی نمود.
این مقام بلندپایه تأکید کرد که ترامپ موفق به کسب اولین موافقت لفظی یک رهبر کره شمالی درباره خلع کامل سلاح هسته‌ای شده بود. با این حال، علیرغم برگزاری دو دور مذاکره دیگر با کیم و روابط «شخصی» نزدیکی که ترامپ همواره از آن سخن می‌گفت، پیونگ‌یانگ نه تنها برنامه تسلیحات هسته‌ای خود را حفظ کرده، بلکه دامنه آزمایش‌ها و تولید موشک‌های بالستیک خود را نیز گسترش داده است.
این ترامپ بود که مذاکرات خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را با طالبان پیش برد و مهلت مه ۲۰۲۱ را تعیین کرد. اما هنگام فرا رسیدن این مهلت، بایدن در سمت ریاست جمهوری بود و اجرای این طرح را بر عهده گرفت. خروج نابسامان نیروها در اوت ۲۰۲۱ به قیمت جان ۱۳ نظامی آمریکایی تمام شد و در نهایت منجر به قدرت‌گیری کامل طالبان شد – نتیجه‌ای که کاملاً در تضاد با توافق اولیه مبنی بر تشکیل دولت ائتلافی بود.
این مقام ارشد گفت، هر تلاشی «برای تلاش برای مقصر دانستن دولت ترامپ، از اساس پوچ است.»
توافق‌نامه‌های ابراهیم که منجر به عادی‌سازی روابط اسرائیل با چهار کشور عربی شد، عموماً به عنوان یک موفقیت تاریخی شناخته می‌شوند، هرچند عربستان سعودی – با تأکید بر ضرورت پیشرفت در مسیر تشکیل دولت فلسطینی – از امضای آن خودداری کرد. در شرایطی که تحقق راه‌حل دو دولتی برای فلسطینیان در غزه و کرانه باختری اکنون دور از دسترس‌تر از همیشه به نظر می‌رسد، ترامپ در گفتگو با تایم ابراز اطمینان کرد که ریاض – که ماه آینده در چهارچوب سفر منطقه‌ای خود از آن بازدید خواهد کرد – «به زودی به جمع امضاکنندگان این توافق‌نامه خواهد پیوست.»
ترامپ اظهار داشت: «من از روابط بسیار قوی در منطقه خاورمیانه و به اعتقادم در سطح جهانی برخوردارم. افراد آگاه به خوبی درک می‌کنند. من… بدون آنکه توقع قدردانی یا طلب اعتبار داشته باشم، موفق به حل چالش‌های بیشتری در عرصه بین‌المللی شده‌ام.»
ترجمه: ابوالفضل خدائی
۳۱۱۳۱۱
