کارشکنی آشنای فرانسه در روند مذاکرات ایران ـ آمریکا/ چرا پاریس تبدیل به «پلیس بد» شد؟

ابوالفضل خدائی: فرانسه همواره یکی از بازیگران کلیدی در مذاکرات بین‌المللی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران بوده و نقشی قاطع در روند دیپلماتیک ایفا کرده است. این کشور، که از دیرباز مخالف گسترش سلاح‌های هسته‌ای بوده، همواره موضع سختگیرانه‌ای در قبال برنامه هسته‌ای ایران اتخاذ کرده است. این رویکرد فرانسه را به "پلیس بد" مذاکرات تبدیل کرده—کشوری که اغلب موضعی تندروتر و کمتر سازش‌پذیر در مقایسه با سایر طرف‌های مذاکره دارد.

از ابتدای دهه ۲۰۰۰، فرانسه در خط مقدم تلاش‌های دیپلماتیک برای مهار پیشرفت هسته‌ای ایران قرار داشته و یکی از اعضای کلیدی گروه ۱+۵ (ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) در مذاکرات منتهی به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برجام) بوده است.

موضع سختگیرانه فرانسه و نقش "پلیس بد"

فرانسه در جریان مذاکرات برجام خواهان اعمال محدودیت‌های شدیدتر بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران و اجرای بازرسی‌های گسترده‌تر بود. این سختگیری باعث شد برخی ناظران، این کشور را "پلیس بد" مذاکرات بدانند. فرانسه برای مدت طولانی‌تری بر محدودیت‌های برنامه غنی‌سازی ایران پافشاری کرد و نسبت به برخی جنبه‌های توافق که دیگر طرف‌ها حاضر به پذیرش آن بودند، ابراز نگرانی کرد.

حتی پس از خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸، فرانسه همراه با بریتانیا و آلمان (گروه E3) به تلاش برای حفظ توافق ادامه داد و تأکید کرد که ایران باید به تعهدات خود پایبند باشد. آنها همچنین افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران را تهدیدی جدی تلقی کرده‌اند، زیرا معتقدند این اقدام، ایران را به قابلیت ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر می‌کند.

تحولات اخیر و تشدید موضع فرانسه

با نزدیک شدن به مهلت اکتبر ۲۰۲۵ برای انقضای تحریم‌های سازمان ملل تحت برجام، فرانسه لحن خود را تشدید کرده است. ژان-نوئل باروت، وزیر امور خارجه فرانسه، هشدار داده که در صورت عدم دستیابی به توافق جدیدی که امنیت اروپا را تضمین کند، فرانسه آماده است تمام تحریم‌های لغوشده تحت برجام را مجدداً اعمال کند. او تصریح کرده که ایران "در آستانه دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای" قرار دارد و این تهدیدی مستقیم برای امنیت اروپا محسوب می‌شود.

فرانسه تأکید کرده که راه‌حل نظامی گزینه مطلوبی نیست و مسیر دیپلماتیک باید دنبال شود. با این حال، هشدارهای این کشور درباره بازگشت تحریم‌ها و احتمال افزایش تنش، نشان‌دهنده موضع سختگیرانه‌ آن در قبال ایران است.

از سوی دیگر، ایران فرانسه را به "باج‌خواهی اقتصادی" متهم کرده و رویکرد سختگیرانه آن را ناقض اصول منشور سازمان ملل دانسته است. تهران ادعا می‌کند که فرانسه در اجرای تعهدات برجام ناکام مانده و آن را به ریاکاری در زمینه عدم اشاعه هسته‌ای متهم کرده است—به‌ویژه با توجه به زرادخانه هسته‌ای خود و موضع‌گیری ضعیف نسبت به برنامه تسلیحات هسته‌ای اعلام‌نشده اسرائیل.

واکنش ایران به «تهدید وزیر خارجه فرانسه» در نامه به شورای امنیت

نماینده دائم ایران در سازمان ملل در نیویورک گفت: تهدید فرانسه به فعال‌سازی سازوکار موسوم به ماشه با وجود قصور خود این کشور در انجام تعهداتش، در تضاد با اصول اساسی حقوق بین‌الملل قرار دارد. امیرسعید ایروانی در در نامه‌ای به شورای امنیت درباره اظهارات «ژان نوئل بارو»، وزیرخارجه فرانسه مطرح کرد: تهدید آشکار وزیر امور خارجه فرانسه به اعمال مجدد تحریم‌هایی که «اثرات ویرانگری» بر اقتصاد ایران خواهد داشت، نمونه‌ای آشکار از اعمال زور سیاسی و اقتصادی است. توسل به تهدید و باج‌گیری اقتصادی کاملاً غیرقابل قبول بوده و نقض صریح اصول منشور ملل متحد محسوب می‌شود. افزون بر این، تهدید فرانسه به فعال‌سازی سازوکار موسوم به ماشه علی‌رغم قصور خود این کشور در انجام تعهداتش، در تضاد با اصول اساسی حقوق بین‌الملل قرار دارد؛ اصولی که مانع آن می‌شود که طرف ناقض تعهدات، به حقوق ناشی از توافقنامه استناد کند. چنین اقدامی، از منظر حقوقی و رویه‌ای، مخدوش، غیرقابل پذیرش و فاقد اعتبار است و موجب تضعیف اعتبار شورای امنیت خواهد شد.

جمع‌بندی

فرانسه همواره یکی از سرسخت‌ترین طرف‌های مذاکره در پرونده هسته‌ای ایران بوده و با اتخاذ موضعی قاطع، بر محدودیت‌های شدیدتر و اقدامات سختگیرانه‌تر تأکید کرده است. در حالی که برخی دیگر از قدرت‌های جهانی رویکرد انعطاف‌پذیرتری داشته‌اند، فرانسه به‌عنوان "پلیس بد" مذاکره، برای اعمال شرایط سخت‌تر فشار وارد کرده است. با نزدیک شدن به مهلت انقضای تحریم‌های مرتبط با برجام، نقش فرانسه و تمایل آن به فعال‌سازی مکانیسم ماشه باید دید طرف های اصلی مذاکره یعنی ایران و ایالات متحده چه سیاستی را در پیش خواهند گرفت.

به باور کارشناسان پیش‌تر ورود فرانسه به بازار خودروی ایران منافع قابل توجهی را برای این کشور تعریف کرده و بار دیگر در چنین فضایی به دنبال تعریف منافع اقتصادی است.

فرانسه در مراحل پایانی برجام نیز به سیاست سختگیرانه خود ادامه داد، در حالی که دیگر قدرت‌های اروپایی، از جمله آلمان و بریتانیا، از اتخاذ چنین موضعی اجتناب کردند. این تفاوت در رویکرد، فرانسه را در مقایسه با سایر طرف‌های درگیر در برجام، به کشوری با برخوردی غیردوستانه‌تر تبدیل کرده است.

اگرچه آلمان و بریتانیا نیز می‌توانستند سیاست‌های مشابهی در قبال ایران اتخاذ کنند، اما از کارشکنی‌هایی که می‌توانست روند مذاکرات را پیچیده‌تر کند، خودداری کردند. در چنین شرایطی، دیپلماسی جمهوری اسلامی باید به‌جای پذیرش فشارهای اضافی و امتیازدهی به این زیاده‌خواهی‌ها، رویکرد فرانسه را در مناسبات سیاسی و اقتصادی خود لحاظ کند.

به‌جای تسلیم شدن در برابر این موضع‌گیری‌های سختگیرانه، ایران می‌تواند با تقویت همکاری‌های نزدیک‌تر با سایر قدرت‌های اروپایی، از جمله آلمان و بریتانیا، فشار متقابل ایجاد کند و نقش فرانسه را در مذاکرات هسته‌ای به چالش بکشد. این راهبرد نه‌تنها می‌تواند مانع از افزایش محدودیت‌های غیرمنصفانه شود، بلکه پیام روشنی درباره عدم پذیرش سیاست‌های اعمال فشار به فرانسه ارسال خواهد کرد.

311311